Leczenie niepłodności to długa i trudna droga, wymagająca często również wsparcia psychologicznego dla par starających się o dziecko. Od czerwca w OVIklinice nasi Pacjenci znajdą taką pomoc u dr Anny Czyżkowskiej – psychologa, seksuologa i terapeuty. Zapraszamy do przeczytania rozmowy z dr Czyżkowską o tym, czym jest niepłodność z perspektywy gabinetu psychologicznego i jak może pomóc terapia.
OVIklinika: Czy w klinice niepłodności potrzebny jest psycholog?
Dr A. Czyżkowska: Ja patrzę na niepłodność z innego punktu widzenia niż lekarze. Może ona być momentem kryzysowym, dużym wyzwaniem dla pary. Wspieram pary w tej drodze od strony psychologicznej i seksuologicznej, bo jestem też seksuologiem. Nieplanowana bezdzietność powoduje problemy natury psychicznej – stres, smutek, niskie poczucie własnej wartości, kryzys w parze. Nie możemy zapominać, że człowiek jest psychosomatyczną całością (połączeniem psychiki i ciała), a to oznacza wzajemne oddziaływanie na siebie psychiki i procesów fizjologicznych. Czynniki psychologiczne wpływają na przebieg choroby i radzenie sobie ze stresem w obliczu wyzwania, jakim jest niepłodność.
OVIklinika: Kto potrzebuje psychologa bardziej w drodze jaką jest leczenie niepłodności: kobieta czy mężczyzna?
Dr A. Czyżkowska: Oboje, ale często każdy z nich nieco inaczej. Dla mnie w gabinecie jest trójka pacjentów: on, ona i ich związek. Każdy z tych pacjentów potrzebuje czegoś innego i każdy jest dla mnie tak samo ważny.
OVIklinika: Kto w parze lepiej sobie radzi z niepowodzeniami w leczeniu niepłodności?
Dr A. Czyżkowska: Zacznijmy od tego, że naturalne jest to, że to sytuacja kryzysowa. I każdy ma jakieś trudności w poradzeniu sobie z nią. W badaniach przeprowadzonych w Polsce 48% kobiet powiedziało, że niepłodność to najgorsze doświadczenie ich życia. Stres, jakiego się wtedy doświadcza, jest porównywalny do tego po stracie ukochanej osoby i takie same są etapy reakcji na to, jak w żałobie. Gdybym miała w jednym zdaniu podsumować co to oznacza dla kobiet, a co dla mężczyzn to bym powiedziała, że dla kobiet bycie niepełną, a dla mężczyzn bycie niesprawnym, niemęskim. Ale to takie duże uproszczenie, bo dla obojga niepłodność oznacza wiele różnych trudności. Mężczyźni przeżywają niepłodność równie mocno, choć czasem mniej to okazują.
OVIklinika: To czym jest niepłodność z perspektywy gabinetu psychologa?
Dr A. Czyżkowska: Niepłodność jest utratą. Po pierwsze niespodziewaną utratą kontroli nad większością aspektów życia. Utratą naturalnego dla pary biegu spraw: spontanicznego, spokojnego zajścia w upragnioną ciążę i zostania rodzicami. A to porusza w każdym bardzo wiele bardzo różnych strun, w zależności od osoby, jej historii i sytuacji pary.
OVIklinika: Kto pierwszy zazwyczaj inicjuje potrzebę pójścia do psychologa i w którym momencie leczenia?
Dr A. Czyżkowska: Z tym jest bardzo różnie. Każdy moment jest dobry, żeby poszukać wsparcia z zewnątrz. I każdy pacjent może mieć inny cel takiego spotkania z psychologiem. Ja zawsze na początku szukam z pacjentami, jaka jest ich najpilniejsza potrzeba na dany moment, jaki mógłby być cel naszych spotkań. To się może zmieniać w czasie, inny jest cel na początku, gdy para próbuje sobie poradzić z szokiem informacji o niepłodności, inny, kiedy zajdzie w ciążę i potrzebuje wsparcia, by obniżyć stres i obok lęku poszukać też radości, inny znowu, kiedy ciąży nie uda się donosić i trzeba sobie poradzić ze stratą. Czasem pójście do psychologa inicjuje lekarz prowadzący leczenie, który dobrze wie, jak trudno jest parom przez to przejść i rozumie potrzebę wspierania ich na poziomie psychologicznym. Według lekarzy ok. 90% par niepłodnych wymaga wsparcia psychologicznego, ponieważ żyją one w ciągłej sinusoidzie od nadziei i optymizmu po czarną rozpacz i poczucie beznadziei. To jest droga, pełna zakrętów, najlepiej się w nią wybrać z dobrym przewodnikiem. Lekarz jest naszym przewodnikiem w świecie medycznym, psycholog pomoże na poziomie problemów emocjonalnych, ale też ustrzeże, w jakie pułapki można wpaść jako para. A jest ich wiele.
OVIklinika: Czy pary zawsze przychodzą razem czy pojedynczo?
Dr A. Czyżkowska: Czasem przychodzi pacjentka „zbadać grunt”, zanim namówi partnera czy męża na te spotkania. Czasem pacjenci chcą porozmawiać każdy indywidualnie, nie chcąc obciążać drugiego partnera swoimi problemami. Ja zawsze podkreślam, że najlepiej, jakby przyszli oboje. Niepłodność to problem pary, nie jednostki. Tu nie ma osoby niezaangażowanej w problem.
OVIklinika: W czym może pomóc terapia?
Dr A. Czyżkowska: Niepłodność to sytuacja, w której na parę czeka wiele różnych zakrętów. I nikt nie jest na to przygotowany. Z kolei ja całe swoje życie zawodowe przygotowywałam się do tego, żeby potrafić takiej parze pomóc. Uczyłam się psychoterapii pary, seksuologii, psychologii pary i rodziny. Popełniłam nawet kiedyś badanie naukowe na temat tego, jak od strony psychologicznej funkcjonują pary z niepłodnością. Po to tu jestem, żeby moją wiedzę i doświadczenie przełożyć na towarzyszenie każdemu w tej drodze. Nie umiem tak w skrócie odpowiedzieć na pytanie, w czym mogę pomóc, bo w sytuacji niepłodności jest tak wiele różnych problemów i niuansów, że należałoby napisać książkę. Kto wie, może ją kiedyś napiszę. Na razie z mojej miłości do psychologii napisałam „Krótką książkę o miłości” (śmiech). Dostępna za darmo w sieci, ku pochwale miłości :).
OVIklinika: Czy jeśli ostatecznie nie uda się zajść w upragnioną ciążę, po kilku próbach, takie pary często się rozstają?
Dr A. Czyżkowska: To bardzo trudny temat. Sam związek małżeński nawet o silnej więzi może małżonkom nie wystarczać i to jest naturalne. Ja tu jestem od tego, żeby być przy nich także w sytuacji, gdy leczenie się nie powiodło i nie chcą już dalej próbować. Z psychologicznego punktu widzenia para przechodzi wtedy takie same etapy, jak etapy żałoby, bo utraciła kogoś, kto symbolizuje wielką wartość – dziecko. To oznacza utratę pewnej rodzinnej ciągłości pomiędzy przeszłością a przyszłością, możliwością poczęcia dziecka z życiowym partnerem, fizycznej i emocjonalnej satysfakcji z ciąży i porodu. Ale to nie musi przecież oznaczać utraty sposobności do bycia rodzicem. Na takim etapie możemy na spotkaniu z psychologiem omawiać wiele różnych dalszych scenariuszy. Rozstanie to ten najtrudniejszy. Jest na szczęście jeszcze kilka innych, np. adopcja. Zawodowo, oprócz tego, że zajmuję się parami, zajmuję się też psychologią więzi i tym, jak zbudować więź z dzieckiem. Pracowałam też z rodzinami zastępczymi i adopcyjnymi. Mogę pomóc parze rozważyć taki scenariusz i odpowiedzieć na różne ich naturalne obawy z tym związane.
Ten kryzys, jakim jest niepłodność, ma dwa główne rozwiązania: rozpad więzi pary lub jej umocnienie. Moim zadaniem jest pomóc im bezpiecznie dojść do etapu akceptacji i umocnienia. Jeśli mówimy o konkretach dotyczących rozstań, to badania mówią, że 39% par bezdzietnych się rozstaje. Ale podam ciekawe porównanie – 26% par posiadających jedno dziecko i 19% par z dwójką dzieci też się rozstaje. Zatem ani posiadanie dziecka nie jest gwarantem bycia razem, ani niemożność poczęcia dziecka nie musi oznaczać rozpadu związku.
OVIklinika: A jakie inne scenariusze oprócz adopcji można wtedy rozważać?
Dr A. Czyżkowska: Przede wszystkim takie, które prowadzą do umocnienia siebie i związku. Czasem pary szukają innych dróg substytutu rodzicielstwa – np. opieka nad zwierzętami, cudzymi dziećmi (np. zawód nauczyciela), wolontariat. Z perspektywy psychologa zmierzamy do wzmocnienia więzi pary, obudzenia w nich poczucia odpowiedzialności za siebie nawzajem – także w nieszczęściu czy chorobie. Jeśli para dojdzie do etapu akceptacji tej sytuacji, wtedy dopiero możemy rozważać tzw. strategię innych celów życiowych, czyli szukania spełnienia w innych obszarach takich jak praca, podróże, działalność społeczna itp. Ale to już na samym końcu. Najpierw będzie pełno zakrętów emocjonalnych i trudności. Nie ma tu dróg na skróty, nie można niczego przyspieszać.
Z ciekawych przypadków pamiętam historię pewnej pary, sprzed wielu lat, która jako alternatywny scenariusz życiowy wymyśliła zbudowanie pensjonatu w górach, skąd pochodził mąż. Udało im się, przeprowadzili się tam, dzięki temu dom był pełen ludzi, pełen dzieci, a oni znaleźli sobie wspólny cel jako para. Dbali o ten dom, co roku go udoskonalali, cieszyli się z obecności gości. To akurat para, którą znam od dziecka, prywatnie, nie moi pacjenci. Piękny związek, pamiętam, jak troszczyli się o siebie nawzajem, jak czule się traktowali. Historia pięknej miłości.
OVIklinika: Czy pary obwiniają się nawzajem?
Dr A. Czyżkowska: Pary „odchorowują” tę trudną sytuację na różne sposoby. Czasem zrzucają winę na partnera, czasem obsesyjnie koncentrując się na dziecku nie zauważają partnera i instrumentalnie go traktują. Bywa, że jedna osoba zaprzecza w ogóle temu, że jest problem. Zdarzają się romanse dla odreagowania. Negatywne skutki dla współżycia seksualnego pary to też długi temat, chyba na osobną rozmowę.
OVIklinika: Czy lekarze, którzy na co dzień zajmują się tym trudnym leczeniem też potrzebują wsparcia?
Dr A. Czyżkowska: Wielu z nich mówi o tym, jak trudno jest dźwigać problemy i stres tylu par. To był jeden z powodów, dla których zorganizowałam i prowadzę szkolenie na specjalizacji dla lekarzy na temat radzenia sobie ze stresem. Lekarzy trudniej namówić na wizytę w moim gabinecie, łatwiej im przychodzi uczestniczenie w szkoleniu;). Jeden z kolegów powiedział, że dla niego dużą ulgą jest już to, że para otrzyma specjalistyczną pomoc psychologiczną, bo jego zadaniem jest pomoc medyczna, tego się uczył i to potrafi robić najlepiej. W pewnym sensie wspierając pacjentów, odciążam lekarzy.
dr Anna Czyżkowska – psycholog, seksuolog, terapeuta.
Absolwentka Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz 4-letniego szkolenia z psychoterapii w Polskim Instytucie Ericksonowskim. W swojej praktyce psychologicznej zajmowała się wieloma różnymi zadaniami: prowadziła poradnictwo i psychoterapię par, warsztaty umiejętności wychowawczych, grupy wsparcia dla samotnych matek i rodzin zastępczych, w tym także wsparcie dla rodzin jako asystent rodziny. Prowadzi badania naukowe z zakresu seksuologii i psychologii małżeństwa i rodziny. W OVIklinice wspiera Pacjentów ośrodka w trudnościach jakich doświadczają na drodze do posiadania dziecka, takich jak kryzys, depresja, problemy seksualne. Prowadzi terapie dla par i indywidualne.
Zapisy na wizyty pod nr tel. 22 112 56 00.
